Klimakterium a menopauza

Układ hormonalny ma ogromny wpływ na funkcjonowanie większości narządów. Wraz z układem nerwowym, jako centrum zarządzania i koordynacji działań hormonów,  stara się utrzymać w organizmie stan homeostazy (równowagi parametrów życiowych).

Nawet najdrobniejsze zmiany w procesie wytwarzania hormonów mogą spowodować pogorszenie samopoczucia. Tak dzieje się w okresie przekwitania, czyli klimakterium. Warto zatem wiedzieć dokładnie, co to klimakterium i czego można spodziewać się od organizmu w tym okresie życia.

Klimakterium co to?

Co to klimakterium? Czy można postawić znak równości pomiędzy klimakterium a menopauzą? Bo przecież często te dwa wyrazy stosowane są zamiennie. W potocznym rozumieniu rzeczywiście tak jest – obydwa pojęcia są ze sobą utożsamiane. Jednak z biologicznego punktu widzenia, są to dwa różne okresy:
- klimakterium – okres przekwitania, m.in. wygaszania funkcji hormonalnej jajników, przygotowanie organizmu do menopauzy.
- menopauza – ostatnia miesiączka w życiu kobiety i okres kilku miesięcy po tym zdarzeniu (z języka greckiego meno-pausis – miesiąc, zatrzymanie, przerwa); końcowy etap klimakterium. Choć można spotkać się z twierdzeniem, że klimakterium trwa jeszcze przez kilka lat po menopauzie!

Pierwsze objawy klimakterium

Okres klimakterium dzieli się na kilka etapów. Pierwsze objawy klimakterium mogą pojawić się już na kilka lat przed menopauzą! Do pierwszych objawów należą:
- zaburzenia cyklu (wzmożone objawy napięcia przedmiesiączkowego, wydłużenie czy skrócenie cyklu, zmiana obfitości krwawienia i czasu trwania),
- cykle bezowulacyjne,
- pierwsze reakcje somatyczne organizmu, czyli zmiany w samopoczuciu fizycznym. Wzrastający dyskomfort pojawia się wskutek zwiększającego się niedoboru hormonów.

Istotną sprawą jest obserwacja organizmu i reagowanie na zachodzące zmiany, ponieważ wiele z objawów klimakterium można wyciszyć – mieć pod kontrolą. Prawdą też jest, że okres klimakterium przeżywany jest przez kobiety w przeróżny sposób (od spokojnego, niemalże bezobjawowego po bardzo burzliwy i utrudniający życie).

Jakie czynniki decydują o tym, w jakim czasie i z jakim nasileniem kobieta przechodzi klimakterium?
- utrzymywany poziom aktywności fizycznej,
- uwarunkowania genetyczne,
- przeszłość ginekologiczno-położnicza (m.in. przebyte choroby, kondycja narządów rodnych, porody),
- ogólna kondycja zdrowotna organizmu,
- niedobory witamin i minerałów.

Klimakterium objawy pozostałe

Objawy klimakterium można podzielić na kilka obszarów - miejsc, których dotykają. Uwzględniając te typy oraz najczęstsze objawy klimakterium można sporządzić następujący podział:

a) obszar wazomotoryczny (związany z regulacją napięcia naczyniowego i pracą ośrodka naczynioruchowego) dotyczy ok. 80% kobiet:
- nadmierna potliwość,
- uderzenia gorąca (tzw. wary; w wyniku rozszerzenia się naczyń krwionośnych dochodzi do uczucie gorąca w obszarze skóry szyi, karku, piersi),
- rumień na twarzy.
Powyższe objawy naczynioruchowe na ogół utrzymują się przez około 1-2 lata, ale u niektórych kobiet mogą występować nawet dłużej niż 5 lat! Częstotliwość tych objawów zwiększa się po wystąpieniu menopauzy.

b) obszar psychologiczny:
- częste zmiany nastrojów,
- drażliwość,
- uczucie niepokoju,
- skłonność do depresji,
- osłabienie pamięci.
Występowanie tych objawów klimakterium to proces bardzo złożony, który dotyczy wydzielania neurotransmiterów w tkance mózgowej i jest związany również z pracą wydzielniczą tarczycy.

c) zmiany atroficzne (zanik lub zmniejszenie tkanek, narządów):
- zmniejszenie napięcia mięśni,
- zanik błony śluzowej  miejsc intymnych doprowadzający do stanów zapalnych pochwy i sromu (swędzenie, pieczenie, nawracające stany zapalne cewki i pęcherza moczowego),
- zanik błon śluzowych innych narządów, np. spojówek,
- zmniejszenie wydzielania śluzu (suchość pochwy),
- zmiana struktury skóry (staje się cieńsza, mniej elastyczna - bardziej wiotka, gwałtownie postępuje proces starzenia się skóry).
Silne spadki estrogenów powodują zmiany zanikowe tkanki łącznej i obniżenie napięcia mięśni. Mogą powodować duże dolegliwości ginekologiczne (np. wypadanie macicy) oraz urologiczne (nietrzymanie moczu).

c) obszar kostno-stawowy:
Osteoporoza. Dla większości kobiet zmora menopauzy i okresu postmenopauzalnego. Złamania kości, kręgów, ból stawów. Osteoporoza dotyczy drastycznego obniżenia masy kostnej, zaburzeń w  strukturze i elastyczności kości. Do najczęstszych metod leczenia osteoporozy należy:
- hormonalna terapia zastępcza (estrogenami) – w badaniach stwierdza się lepsze wyniki masy kostnej oraz zmniejszenie ogólnej liczby złamań kości, o 50-80% mniej złamań kręgów i o około 25% innych kości,
- przyjmowanie preparatów wapnia. UWAGA! Stosowanie samego wapnia pogłębia osteoporozę! Jeśli suplementujesz wapń, dla swojego zdrowia i bezpieczeństwa przyjmuj witaminę D3 i bardzo ważną dla kości witaminę K2! Tzw. „wielkie trio” przeciwko osteoporozie (i nie tylko): Ca+D3+K2

d) obszar sercowo-krążeniowy:
- wahanie ciśnienia krwi,
- nadciśnienie tętnicze,
- kołatanie serca.

e) zmiany metaboliczne:
- wzrost frakcji cholesterolu całkowitego, wzrost frakcji LDL,
- zmniejszenie frakcji HDL (dobrego cholesterolu),
- wzrost wolnych kwasów tłuszczowych w wątrobie, trójglicerydów,
- zaburzenia metabolizmu węglowodanów, m.in. zmniejszenie produkcji insuliny przez trzustkę, hiperinsulinemia (wskutek problemów z jej eliminacją), rozwój insulinooporności.
A przez powyższe zaburzenia metaboliczne dochodzi najczęściej do wzrostu masy ciała i trudności ze zrzuceniem zbędnych kilogramów.

f) obszar psychomotoryczny:
- kłopoty ze snem (częste przebudzenia nocne i wczesne wybudzenia)
- chroniczne zmęczenie,
- ogólne złe samopoczucie,
- spadek koncentracji,
- spadek libido,
- obniżenie aktywności fizycznej.

Jak widać, objawy klimakterium bywają różnorodne. Występują w różnym natężeniu, a to nasilenie zmienia się wraz z fazami klimakterium.

Co to menopauza?

Jak już zostało napisane wyżej, menopauza to ostatni etap okresu przekwitania. Menopauza to samoistne zaprzestanie miesiączkowania w wyniku stopniowego wyciszania hormonalnej funkcji jajników: zmniejszaniem a następnie całkowitym brakiem hormonów jajnikowych – progesteronu i estrogenów.

W skutek przebiegu menopauzy wyróżnia się kilka jej faz:
a) fazę premenopauzalną – powiązana jest ściśle z długim czasem klimakterium,
b) fazę okołomenopauzalną – dotyczy okresu „tuż przed” i „tuż po” ostatniej miesiączce,
c) fazę postmenopauzalną – szacuje się, że trwa około roku po ostatnim miesięcznym krwawieniu. Po tym czasie dochodzi do całkowitego zaprzestania pracy jajników.

Nietypowe objawy menopauzy

Pośród nietypowych objawów menopauzy wymienia się: osłabienie włosów paznokci i skóry (przesuszenie, świąd), duszności niezwiązane z astmą, szumy uszne oraz paniczne napady lękowe (niezwiązane np. z nerwicą). Poza tym należy pamiętać, że brak równowagi hormonalnej, do której dochodzi w okresie  okołomenopauzalnym powoduje wiele  uciążliwych dolegliwości i niestety doprowadza do rozwoju różnorodnych chorób. Dlatego może zamiast o nietypowych objawach menopauzy należy skupić na  na objawach chorób, do których dochodzi na skutek zaburzeń hormonalnych nakładających się na problemy zdrowotne i np. niedobory witamin i  minerałów.

Najczęstsze choroby, które uwidaczniają i  rozwijają się  w okresie menopauzalnym to:
- osteoporoza,
- choroby autoimmunologiczne, m.in. RZS, toczeń rumieniowaty,twardzina, zespół suchości (np. zespół suchego oka),
- cukrzyca,
- depresja,
- kamica żółciowa,
- otyłość,
- miażdżyca.


Zapraszamy również do lektury następnego artykułu z cyklu o menopauzie -  Jakie zioła na menopauzę?

Źródła:
1. Bokiniec M., Menopauza, (w:) „Medycyna Rodzinna” 2/2002, s. 73-75, dostęp online: https://www.czytelniamedyczna.pl/717,menopauza.html, 17.04.2023.
2. Grzechocińska B., Problemy okresu menopauzy. Możliwości terapii, (w:) „Medycyna Rodzinna" 2/2004, s. 55-60, dostęp online: https://www.czytelniamedyczna.pl/512,problemy-okresu-menopauzy-mozliwosci-terapii.html, 18.04.2023.
3. Mielczarek M., Zespół suchego oka jako jedna z przyczyn dolegliwości ocznych u kobiet, (w:) „Medycyna Rodzinna” 2/2004, s. 95-96, dostęp online: https://www.czytelniamedyczna.pl/519,zespol-suchego-oka-jako-jedna-z-przyczyn-dolegliwosci-ocznych-u-kobiet.html, 18.04.2023.